Zelf aardappelen kweken, jouw aardappelsucces in 9 stappen

Met het hele gezin een paar keer per jaar naar aardappelen grabbelen ... dat zijn voor mij keer op keer sacrale momenten. Iedere keer de spitriek een massa aarde naar bovenbrengt vol mooie, dikke aardappelen, ... dan wordt iedereen euforisch. De kinderen kunnen op die momenten hun geluk niet op.

Doordat ik mijn kinderen meestal betrek bij de uitplant van het aardappelen pootgoed, krijgen ze een onvergetelijke les mee : 'Wat je aandacht geeft, groeit !'

De smaak van je eigen biologisch geteelde aardappelen is zo intens en rijk dat we telkens opzien tegen het moment dat het laatste krat zelfgekweekte piepers leeg is en we aardappelen moeten gaan kopen.

Aardappelen kweken is heus niet zo moeilijk. Met een goede grondvoorbereiding kom je al een heel eind. Je kunt de informatie in dit artikel op alle aardappelteelten toepassen:

• Vroeg : Plant buiten begin maart-begin april ; oogst half juni-begin juli
• Middelvroeg : Plant buiten half maart-eind april ; oogst in augustus
• Middellaat : Plant buiten in april ; oogst in september
• Laat : Plant buiten in april-midden mei ; oogst midden oktober-begin november

Alle types worden rond dezelfde tijd van het jaar gepoot.

De aardappel

• Latijnse naam : Solanum Tuberasum
• Gewasgroep : Overige
• Gewasfamilie : familie van de Nachtschade

Bekende rassen

• Zeer vroege 
• Vroege 
• Middellate
• Late

Teelinfo:

• Plantdiepte :aardappelen worden meestal geplant op 8-15 cm (2 maal de hoogte van de aardappel)
• Hoogte : 30-75 cm 
• Plantafstand : vroege soorten : 30 cm tussen de planten en 50 cm tussen de rijen ; 
• latere soorten : 50 cm tussen de planten en 70 cm tussen de rijen.
• Groeicyclus : 70 tot 120 dagen na uitplanten 
• Teelwijze : De pootaardappelen zet je een paar weken voor het uitplanten een paar weken op de vensterbank. Op die manier kiemen ze en hebben ze een voorsprong bij het uitplanten. Bekijk de aardappelen en plaats het aardappeltje met de mini kiemen omhoog. Doosjes of trays van eieren zijn ideaal om de pootaardappelen in te zetten. Vraag je leverancier wanneer je ze kunt uitplanten of kijk op de verpakking.
• Vroeg teelt : Plant buiten begin maart-begin april ; oogst half juni-begin juli
• Middellaat : Plant buiten in april ; oogst in augustus/september
• Laat : Plant buiten in april-midden mei ; oogst midden oktober-begin november

Groeiomstandigheden :

• Standplaats : veel zon 
• Water geven : veel
• Goede buren : afrikaantje, knoflook, kool, koolrabi, maïs, oostindische kers, munt, tuinboon, zonnebloem 
• Slechte buren : komkommer, pompoen, selderij, tomaat
• Vorstresistent: Lichtjes 
• Wortelsysteem: 45-60 cm
• Bemesting : 2 giften kali ( wat onder biologische kweek is toegestaan) is een must... eerste keer bij het planten en tweede keer na het aanaarden. aardappelen zijn kalivreters, door kali worden de planten sterker, heb je meer opbrengst en voorkom je veel ziektes.
• Favoriete bodem : pH: 4.5-6.0 rijke grond (compost), goede afwatering.
• Gevaren en zorgen : Aardappelplaag phytoftora, Coloradokever en ritnaalden. 
• Oogsten en bewaren : aardappelen zijn klaar als het loof bruin en verstoven is. Met een schop, spitvork of spade kun je de aarde rond de aardappelen los maken en de aardappelen oprapen.

Voedingswaarde : 100 gram gekookte aardappel zonder schil zonder zout bevat :

• 86 kcal
• 0 gram vet
• 20 gram koolhydraten
• 2 gram proteïnen
• 2 gram vezels
• 3 gram suiker
• Vitaminen : B6 en C
• Andere : Potassium

En nu mijn kweekgids voor succesvol aardappelen kweken :

Vanaf begin maart kun je je pootaardappelen laten voorkiemen. Mijn vroege soorten plaats ik met de ogen naar boven in eierkartonnen of in een zaaitray met gaten van 4 cm op een koele plaats met veel licht.  Een zuid-gericht raam op een koele plek in huis of een tuinhuis werkt prima.  Een koele (5-15°C) met veel licht geeft sterke, korte, donkere kiemen.  Die wil je hebben !

In onderstaand filmpje zie je hoe ik te werk ga :

Voorkiemen of niet. Het is vaak een discussie tussen moestuiniers. De voorstanders zijn van mening dat de aardappelen een voorsprong hebben ten opzichte van hun niet-gekiemde vrienden. En de tegenpartij spreekt vingerwijzend over broze kiemen die kunnen afbreken bij het planten en zweren bij de wondere wereld van moeder natuur waarbij de geplante aardappelen altijd een weg vinden om sterke planten te worden. Heb je dus geen of weinig kiemen aan je aardappel pootgoed? Geen nood, je aardappelen zoeken wel een weg.

Aardappelen houden van een losse grond. In een losse grond kunnen aardappelen goed groeien zonder misvormingen en zorgeloos dik worden. Aardappelen kweken in een compacte bodem, hoe rijk in voeding die ook is, zal geen goede resultaten geven. Dus ... woelen maar.

Aardappelen zijn echte slokoppen. Ze houden van compost, veel compost. Je kunt in het najaar van het jaar voor de aardappelteelt al op je luchtig gemaakte grond verse compost of zelfs stalmest toevoegen in het bed waar je het volgende jaar aardappelen gaat kweken. Je legt gewoon een laag van 5 tot 10 cm op de bodem. Een kruiwagen per 2m² is geen overbodige luxe.

Je kunt hier bovenop best ook nog een pak stro leggen (5 à 10 cm). Je bodemleven en de weerelementen gaan aan de slag met de lasagne van eerst de losse tuinaarde, de laag compost in het midden en de laag stro bovenaan.  Heel snel gaan alle diertjes en micro-organismen starten met het afbreken van de compost tot hapklare voeding voor je aardappelen. De laag stro werkt als een dekbedje tegen de vorst in je aardappelenbed in spé. In een laag bevroren compost kan geen bodemleven werken voor jou. 

Verrijkte je je grond niet in het voorbije najaar met compost, dan gebruik je best net voor de uitplant  goed geteerde compost. Die is hapklaar voor je gulzige aardappelplanten. Ook hier is een laag stro als mulch een topidee. Het verhindert in het voorjaar wel de opwarming van de bodem maar het is een pretpark voor het bodemleven.  Wil je supervroeg aardappelen, kweek ze in de serre, tuinkas of tunneltje zonder stro en gebruik een vliesdoek bij vroege vorst.  

Heb je geen toegang tot stalmest of grote hoeveelheden compost, dan, kun je ook een samengestelde organische meststof voor aardappelen gebruiken.  Let wel dat je grond ook hier heel luchtig moet zijn.  Je werkt de korrels dus best in met een woelvork.  Bij voorkeur 2 à 3 weken voor de uitplant.   

" ... Iemand stelde me ooit de vraag over een  Bio aardappel meststof NPK 3-6-12 ; "Waar staan die nummertjes voor?" NPK staat voor Stikstof (N), fosfor (P) en Kalium (K).

N = Stikstof zorgt voor de groei van de groene delen van de plant, zoals de bladeren en stengels, teveel stikstof is niet goed, daar krijg je lange slappe planten van, doordat ze te snel groeien.

P = Fosfor zorgt voor de ontwikkeling van de wortels van de planten, de bloem- en vruchtvorming.  Fosfor moet je met mate geven.

K = Kalium zorgt voor de stevigheid van de plant en verhoogt de weerstand tegen ziektes, plagen en droogte. Bovendien worden planten beter winterhard door Kalium te geven.

Wat kalk betreft,  kalk zorgt voor een betere ontwikkeling van gazon en planten, kalk verbetert de bodemstructuur en gaat verzuring van de grond tegen. Ik voeg een handje zeewierkalk toe (40 gram per m2).

Werk je zoals ik met enkel een BIO meststof voor moestuinen (en niet specifiek voor aardappelen), voeg dan bij de uitplant en wanneer plant 20 tot 30 cm hoog is een flinke hand kalium meststof toe.  Dat compenseert de extra kalium in een meststof specifiek voor aardappelen. 

Vroeger aapten moestuiniers landbouwers na.  In plaats van tractoren en ploegen gebruikten moestuiniers tuinfrezen, spades, eggen en vooral hun ruggengraat en de spieren daarrond.  Ik herinner me de moestuiniers in een weggetje waar ik veel fietste toen ik klein was.  Ze hadden een blauwe stofjas die afgebleekt was door de zon, een zelf gerold sigaretje in de mondhoek en vaak een petje. Voorovergebogen aan het wieden, de aarde twee spaden diep spitten (dubbeldiep heetten ze dat) en in het begin van het jaar bromden met de tuinfrees over hun grond.  En nog veel mensen tuinieren zo omdat het zo gezien hebben van hun ouders en grootouders.   

De dag van vandaag is het veel duurzamer om enkele principes van de permacutuur te hanteren.  Het helpt je uren aan wieden, het maakt je bodem rijker en je spaart je rug, spieren en gewrichten.  Herinner je de compost en het stro die je in het najaar op je moestuinbodem verspreid ?  Die doen het werk voor jou.  Met het lasagnesysteem luchtige tuingrond, compost en stro sla je alle vliegen in één klap.  Voeding voor je planten, onkruidonderdrukking door het afdekken van de grond én het water verdampt nauwelijks uit je grond dus je moet heel weinig water geven, enkel bij heel warme omstandigheden.

Er zijn alternatieven voor aardappelen kweken in volle grond. Je kunt met goede resultaten aardappelen kweken in potten of zakken. Minstens 30 liter aarde is hierbij geen overbodige luxe. Een nadeel van een teelt in potten of zakken is dat er een groter prijskaartje aan hangt. Om je volledige oogst in potten of zakken te gaan doen, zul je heel snel veel uitgeven aan potgrond. Maar het is een goed alternatief voor mensen met beperkte ruimte. Kijk ook eens naar de aardappeltorens, die zijn super om aardappelen te kweken op terras of balkon.

Hoeveel pootaardappelen poot je per pot ? 

• vroege en middelvroege rassen : 2 aardappels in een pot of zak van 30 liter.  Vanaf 50 liter kun je ook 3 aardappelen planten. 
• late aardappelrassen : 1 plantaardappel in en pot of zak van 30 liter. Vanaf 50 liter kun je ook 2 pootaardappelen planten. 

Plant de pootaardappel 10 tot 15 cm boven de bodem van je pot.  Het spreekt voor zich dat je regelmatig water moet geven.  Je pot of zal in een onderschaal zetten kan hier heel nuttig zijn.  De plant zuigt het water op vanuit de onderschaal. 

Kies een moment in de vroege lente om je hoofdteelt aardappelen te planten. In ons klimaat is het Paasweekend een ideaal moment. Een weekje er voor of een week er na is uiteraard ook prima. 

Werkte je met compost en stro op goed luchtige grond (mijn lasagnesysteem) dan zou ik rechtstreeks in die grond gaten maken. Met een pootstok ga ik doorheen het stro door de laag compost tot op de grens met de goed bewerkte grond (+/- 15-20 cm diep). Het is uiteraard een beetje aanvoelen. Ik draai wat rond met mijn pootstok en plant mijn voorgekiemde pootaardappelen met de kiemen naar boven. Wat je net gedaan hebt zet een heel makkelijke teelt op gang.

Werk je zonder compost en stro maar in luchtig gemaakte grond met mestkorrels kun je op de juiste rijafstand of met een pootstok gaten maken van 3 x de diepte van je plantaardappelen. In de prakrijk tussen de 10-15 cm.

Als je daar zin in hebt, kun je ook greppels graven in je plantrijen en daar je aardappelen inleggen maar ik zou dat niet doen.

Je kunt alle variëteiten om hetzelfde ogenblik planten. Het verschil zit hem in de groeisnelheid en dus ook het oogstmoment.

• Vroege aardappelen of Eerstelingen:  Van planten tot oogsten gaat er bij Eersteling en maar 10 weken tijd over. Je plant ze 30 cm tussen de planten en 50 cm tussen de rijen (greppels). Eerstelingen oogst je wanneer de bloemen gevormd worden. Oogst één plant en kijk of de aardappelen de gewenste grootte hebben.
• Middelvroege aardappelen:  Middelvroege aardappelen hebben beduidend meer tijd nodig om te groeien. Van plant tot oogst gaan er 16 tot 18 weken over en de aardappelen zijn ook gemiddeld gezien groter dan de Eerstelingen. Laat bij deze rassen ietsje meer afstand tussen je aardappelen in de rij (35 cm). Middelvroege aardappelen worden geoogst wanneer de bloemen verwelken en de planten wat gelig worden.
• Late aardappelen:  De groeiperiode voor deze teelt is 20 weken en we planten ze 40 cm uiteen in de rij. Tussen de greppels laten we 75 cm. Het zijn deze aardappelen die je goed kunt bewaren tijdens de winter !

De plantafstanden die ik gebruik zijn :

• Vroege aardappelen : 30cm tussen de planten ; 55 cm tussen de rijen
• Middelvroege en late aardappelen : 30cm tussen de planten ; 55 cm tussen de rijen
• Late aardappelen : 50 cm tussen de planten ; 70 cm tussen de rijen.

Aardappelen staan niet graag met hun voeten in het water, maar ze zullen nooit uitgroeien tot 'knoeperds' zonder een regelmatige drinkbeurt. 

Een regeltje is dat je bij de aanplant goed inwatert en dat je dan tweewekelijks met de gieter voorbijkomt. Bij heet zomerweer mag dat één keer per week zijn. Heb je zandgrond dan mag het iets vaker, met kleigrond iets minder vaak.

Werkte je met de compost en stro methode dan moet je enkel een lange periode hitte extra water geven.  Schuif even het stro aan de kant en plant je vinger in de grond.  Als er geen aarde aan je vinger kleeft moet je gieten :)

Geef je te weinig water kun je pronken met schitterende planten gedurende de groei maar kunnen je aardappels de grootte zijn van knikkers en enkel als krieltjes dienen. Voldoende water is dus de boodschap.

Wanneer de aardappel planten zo'n 30 cm hoog zijn, kun je ze aanaarden. Zoals je weet doe ik het niet als ik met stro mulchte, met een laag stro komen je aardappelen nooit bloot te liggen.  

Voeg nu zowiezo nog een handje extra Vinassekali of DCM biologische meststof voor aardappelen toe.  Twee handjes (50-100 gr) per m2 is voldoende. Bij het aanaarden is je doel om alle licht te vermijden voor je knollen die onder de grond zitten. Bij licht worden je aardappelen groen en worden ze zelfs giftig en mag je ze niet meer eten. 

Bij het bewaren van aardappelen is licht ook uit den boze. Op onderstaande afbeelding, zie je de techniek om aan te aarden. Je neem simpelweg de aarde tussen de planten om de groeiende plant mee te bedekken.

Een paar weken later wordt de aardappelplant nog meer zelfvoorzienend, de rijen groeien dicht en schoffelen tussen de planten is niet meer nodig wanneer de plant dikker wordt. 

Je zult nu ook de eerste bloemen en een soort groene bessen zien verschijnen. Net als groene aardappelen, zijn die groene bessen giftig. Je kunt ze best verwijderen mochten kinderen ook op je moestuin komen. Bloemen en bessen zijn de aanwijzing dat je aardappelen onder de grond dikker en dikker worden. Het is ook een uitgelezen ogenblik om nog wat extra water te geven indien droog weer. 

Vroege aardappelen kun je in dit stadium al beginnen oogsten, bij de middenvroege en late aardappelen moet je wachten tot het loof afsterft.

Zoals met verschillende groenten het geval is, liggen ook bij de aardappelteelt kapers op de kust. Ziektes en plagen die een graantje willen meepikken van je oogst. Ik bespreek de 3 belangrijkste bij het aardappelen kweken :

Hier heb je twee versies. De vroege plaag (early blight in het Engels) en de late plaag. De vroege plaag schaadt je bladeren met donkere vlekken. Dat zorgt dat de energie van de zon minder goed tot bij je aardappelen komt en dat geeft kleinere opbrensten in aantal en grootte van je aardappelen. Wanneer je mulcht met hooi of stro, blijven je planten onderaan minder nat en gaan ze ook minder snel ziek worden. 

Je kunt ook preventief met Cuprex spuiten op de bovenkant en de onderkant van het blad.  Cuprex is een bestrijdingsmiddel dat toegestaan is in de biologische landbouw tegen de aardappelziekte.

De latere versie van de aardappelplaag (late blight) is veroorzaakt door de meeldauw schimmel 'Phytophthora infestans'. Deze schimmel verwoest je volledige oogst. Je herkent de ziekte doordat de vochtige bladeren bruin worden en vervolgens zwart. De ziekte treedt op bij vochtig en koud weer en bij de eerste warmte daarna, verspreidt de ziekte heel snel. Ook je tomaten kunnen heel snel geïnfecteerd geraken. 

Zowel je planten als je aardappelen zelf worden ziek, wat bewaring bijna onmogelijk maakt. Zie je in de periode mei-augustus zwarte vlekken op je aardappelen of beter nog, zie je tijdens het weerbericht alleen maar grijze wolkjes met regendruppels, behandel je (preventief) aardappelen van met Cuprex.  

Deze geel zwarte kever kent iedereen wel. Hij kan heel snel je dromen over dikke, lekkere aardappelen aan diggelen slaan want zijn enige doel is het loof van je aardappelplanten verorberen. Het slechte nieuws is dat er geen of toch bijna geen biologische middelen bestaan om deze kever met hard schild te doden. 

Je zult je aardappel planten dus heel regelmatig moeten controleren op Coloradokevers en deze wegvangen. Kijk ook voor oranje eitjes onderaan de bladeren van je planten. Wegvangen is dus de boodschap.  Controleer vooral in de late lente - vroege zomer, dan is de druk het hoogst. 

Hmm schitterende aardappeloogst, heerlijk mooie knollen maar eens in de keuken zie je dat ze volledig doorboord zijn. Daar zit de ritnaald voor iets tussen. In het Engels wordt deze pestkop 'wireworm' genoemd. Een wormpje dat zich recht door je aardappelen boort en je heel dankbaar is voor de heerlijke aardappelen. Hoe kun je ze bestrijden ? Ook hier weer moeilijk om dit met een biologisch product te gaan doen. Maar wat wel lukt is een door midden gesneden aardappelen tussen je planten te leggen. De ritnaalden gaan zich dan eerder in die hapklare aardappel boren dan in die onder de grond.

Met een beetje geluk zouden de planten van middelvroege en latere variëteiten vanaf augustus-september moeten beginnen afsterven. De plant heeft zijn werk geleverd en hopelijk zit je grond nu vol lekkere verse knollen. Klaar voor de oogst.

Zoals ik in het begin van dit artikel schreef is naar aardappelen zoeken bij de oogst is een heel spannende bezigheid. Welk ras levert welke aardappelen? Zijn de knollen gezond? Ga rustig en grondig te werk. Het zou zonde zijn om aardappelen te beschadigen of in de grond te laten zitten. Iedere rij aardappelen moet grondig afgezocht worden, beginnend aan de zijkant van een rij over het centrum van de rij tot op het einde. Dan kun je de volgende rij starten.

Met een spade of een spitriek kun je de aarde goed los maken. Daarna is het grabbelen geblazen. Na een paar planten weet je ongeveer hoe diep je de aardappelen je moet gaan zoeken.

Als je de aardappelen wilt bewaren, mag je er de aarde aan laten. Het is wel belangrijk om de aardappelen droog te bewaren. Het ideale ogenblik om te oogsten is dus logischerwijs na een periode van droogte.

Na de oogst is het nodig om nog eens terug te keren naar je aardappelbed om de grond weer effen te maken. In dit bed zullen het jaar er op geen aardappelen staan maar meestal Peulgewassen (zie artikel over wisselteelt in de moestuin).

Zie je de dampende puree of de goudgele frietjes al voor je liggen op het bord ? Zelfgekweekte biologische aardappelen zijn gezond en bevatten geen chemische residustoffen van de conventionele teelt van aardappelen. Daar worden echt heel veel chemische middelen gebruikt ter bestrijding van de aardappelziekte, coloradokevers en alle andere bedreigingen. Zorg voor je eigen gezonde, heerlijke piepers en je zult je de koning te rijk voelen.

Vond je deze info waardevol, overweeg dan om je spullen aan te kopen in onze webwinkel. We investeren steeds weer in informatie over de moestuin om mensen aan te sporen om in hun eigen tuin, hun eigen eten te kweken. 

Vele groeten, Tom

ps : mijn favorieten zijn: