Verschillende soorten zaden. Dit moet je weten!

Het kiezen van zaad is voor veel mensen lastig. Want waar moet je op letten? En bestaat er zoiets als slecht zaad? In deze blog geven we uitleg over 6 verschillende soorten zaden: GMO, F1 Hybride, conventioneel, biologisch, Heirloom (zaadvast) en gecoate (pil) zaden.

Laten we beginnen bij, voor veel mensen, de grootste boosdoener uit het rijtje: GMO, Genetically Modified Organism (genetisch gemodificeerd organisme). De zaden en planten die uit deze zaden groeien zijn genetisch aangepast in een laboratorium. Tijdens deze genetische aanpassing worden er genen van anderen planten maar soms ook anderen organisme zoals schimmels en dieren toegevoegd aan het gen van de plant. Mais wordt bijvoorbeeld makkelijk besmet door een bacterie genaamd Bacillus thuringiensis. Bij GMO mais hebben ze een stukje van de genen van deze bacterie toegevoegd aan het DNA van mais. Dit zorgt er voor dat de bacterie de mais niet meer kan besmetten. Dit klinkt als een super oplossing maar er is lastig te voorspellen wat deze DNA verandering mogelijk aan neveneffecten heeft. Een geluk voor jou als moestuinier, GMO zaden zijn eigenlijk nergens zomaar te koop. Deze worden verkocht aan bedrijven en als jij ze als particulier wilt kopen moet je er echt speciaal naar op zoek. Je komt ze dus niet zomaar tegen bij een zaadhandel of winkel om de hoek.

De volgende in het rijtje zijn de F1 hybride zaden. Over het verschil tussen F1 hybrides en GMO ontstaat soms nogal wat verwarring. Logisch want ze worden beide onder laboratorium-achtige omstandigheden gekweekt wat veel mensen doet verwachten dat ze hetzelfde zijn. Echter kun je een GMO zaadje niet maken zonder laboratorium maar een F1 hybride wel. Het is alleen een stuk goedkoper en makkelijker om een hybride zaadje in een gecontroleerde omgeving als een laboratorium te maken. Een hybride zaadje is niets meer dan 2 planten met goede eigenschappen, bijvoorbeeld; een tomaat die van nature goed bestand is tegen ziekte en een tomaat die super grote lekkere tomaten geeft, te kruisen doormiddel van kruisbestuiving. Dit gebeurd in de natuur elke dag. Wanneer je deze tomaten goed kruist krijg je uiteindelijk een tomaat die de goede eigenschappen van beide ouders heeft. Een tomatenplant die goed ziekte resistent is en super grote lekkere tomaten geeft. Een hybride van de 2 ouderplanten met goede eigenschappen. Maar wat betekend F1 dan? Dat zegt niets meer dan dat het zaad wat jij koopt de eerste nakomeling van de 2 planten met goede eigenschappen is.

Het grote nadeel van F1 zaad voor ons als moestuinier is meteen het voordeel voor de zaadverkoper. Wanneer je namelijk van de planten die uit het F1 zaad gegroeid zijn zaden oogst en deze weer zaait kweek je de F2 generatie. De tweede generatie na de ouder planten met goede eigenschappen. Echter zal deze F2 plant hoogst waarschijnlijk niet de geweldige eigenschappen van de ouders en F1 hebben. Deze plant geeft misschien hele kleine tomaten en is niet echt goed ziekte resistent. Op die manier hebben wij er als tuiniers niets aan om deze zaden te oogsten en blijven we afhankelijk van degene die ons het F1 zaad verkocht heeft.

F1 zaad is dus niet per definitie slecht. Het is eigenlijk hartstikke goed zaad als je weinig ruimte hebt en verzekerd wilt zijn van een sterke, resistente en goed producerende plant. Er is inmiddels zelfs biologisch F1 hybride zaad. Maar wanneer je niet afhankelijk wilt zijn van zaadhandels en elk jaar in je eigen zaden wilt voorzien dan wil je dus zaden oogsten van je planten. Dan heb je niets aan F1 zaad en kun je beter kiezen voor anderen zaden.

Conventioneel zaad is eigenlijk het meest voorkomende zaad. Het wordt geoogst uit planten die gevoed mogen worden met kunstmest en bespoten mogen worden met pesticide, herbicide en fungicide. Allemaal middeltjes die je liever niet op je groentes zou zien en die ook nog eens de natuur in gevaar brengen. Ook wordt vaak het zaad nog bespoten met anti-schimmel- en anti-kiemmiddel voordat het het zakje ingaat om het te beschermen. De conventionele zaden worden al jaren op dezelfde manier gekweekt en ook gebruikt in de landbouw. Doordat ze al zo lang geproduceerd worden is er ontzettend veel keus in soorten, is het vrij goedkoop en de meeste tuincentra hebben deze standaard in hun assortiment.

Biologisch zaad wordt gekweekt volgens een lange lijst van wat wel en niet mag gebeuren met de planten en zaden. Zo worden de zaden in tegenstelling tot conventioneel zaad bijvoorbeeld geteeld zonder kunstmest en niet bespoten met chemische middeltjes. Echter zijn biologische bestrijdingsmiddelen wel toegestaan. Wanneer je dus voldoet aan de lijst met eisen voor biologische zaden en dit kunt bewijzen mag je je zaad biologisch noemen. Wanneer je een biologische moestuin wilt kies je dus idealiter ook voor biologisch zaad.

Conventioneel zaad is eigenlijk het meest voorkomende zaad. Het wordt geoogst uit planten die gevoed mogen worden met kunstmest en bespoten mogen worden met pesticide, herbicide en fungicide. Allemaal middeltjes die je liever niet op je groentes zou zien en die ook nog eens de natuur in gevaar brengen. Ook wordt vaak het zaad nog bespoten met anti-schimmel- en anti-kiemmiddel voordat het het zakje ingaat om het te beschermen. De conventionele zaden worden al jaren op dezelfde manier gekweekt en ook gebruikt in de landbouw. Doordat ze al zo lang geproduceerd worden is er ontzettend veel keus in soorten, is het vrij goedkoop en de meeste tuincentra hebben deze standaard in hun assortiment.

Biologisch zaad wordt gekweekt volgens een lange lijst van wat wel en niet mag gebeuren met de planten en zaden. Zo worden de zaden in tegenstelling tot conventioneel zaad bijvoorbeeld geteeld zonder kunstmest en niet bespoten met chemische middeltjes. Echter zijn biologische bestrijdingsmiddelen wel toegestaan. Wanneer je dus voldoet aan de lijst met eisen voor biologische zaden en dit kunt bewijzen mag je je zaad biologisch noemen. Wanneer je een biologische moestuin wilt kies je dus idealiter ook voor biologisch zaad.

Pil zaden zijn conventionele zaden die in een jasje gegoten zijn. Het zaad is gepilleerd. Er zijn twee redenen om dit te doen. De eerste reden is omdat het zaad zo makkelijker verwerkbaar is voor landbouwmachines. Slazaad is bijvoorbeeld ontzettend klein maar wanneer je dat zaadje in een grotere pil doet wordt het een stuk makkelijker om het machinaal te verwerken. De tweede reden is om de zaden pesticiden, groei bevorderende stofjes of andere nuttige stofjes mee te geven. Op deze manier kan het zaad beter beschermd worden en wordt er bijvoorbeeld gezorgd dat het niet te vroeg kiemt. Het kan zijn dat je pillenzaad tegen komt in je zoektocht naar zaad maar het wordt niet heel veel verkocht aan moestuinierders.

Dan komen we aan bij de laatste categorie zaden, de heirloom zaden. Maar wat zijn dat nou? Heirloom betekend letterlijk vertaald ‘erfstuk’. Deze zaden zijn erfstukken van planten van vaak wel honderd jaar oud zijn. Er is echter geen vaste definitie voor de naam heirloom. Zaden hóeven dus niet van een plantenras te komen wat al honderd jaar bestaat maar vaak bestaat een ras al wel heel lang en is het onveranderd. De rassen die zichzelf heirloom mogen noemen hebben zichzelf bewezen als goede rassen die zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest goede oogsten geven. Veel mensen vinden het fijn om deze oude rassen te kweken. De voordelen zijn dat ze vaak zijn aangepast aan het klimaat en de omgeving waar ze gekweekt worden, ze redelijk bestand zijn tegen ziektes, ze geven een goede oogst en je kunt zelf je zaden winnen uit de plant waardoor je zelfvoorzienend kunt zijn. De zaden geven namelijk bijna altijd planten die lijken op hun ouders waardoor je oogst ieder jaar weer goed is. Dit maakt heirloom zaden aantrekkelijk voor veel moestuiniers.

Er is niet perse goed of slecht zaad, uit alles groeit een plantje. GMO laten we hierin even buiten beschouwing aangezien we dit als moestuiniers toch niet zo makkelijk kunnen kopen. Heirloom is niet beter of slechter dan F1 hybridezaad, het is alleen anders. En conventioneel is hetzelfde zaad als biologisch zaad alleen gekweekt onder andere omstandigheden omdat bij conventioneel zaad kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt mogen worden en bij biologisch zaad niet. Maar een San Marzano tomaat is een San Marzano tomaat of het nou om biologisch of conventioneel zaad gaat.

Zelf kiezen we er in de meeste gevallen voor om biologisch en/of heirloom zaad te kopen, of dat bij de laatste nou normaal of F1 hybride zaad is. De reden om biologisch F1 hybride zaad te kiezen is bij ons bijvoorbeeld ruimte. Voor komkommer hebben wij maar plek voor een paar planten. We willen er zeker van zijn dat we komkommers kunnen eten en door F1 zaad te kopen is de kans groter dat de planten niet ziek worden en een goede productie hebben. Dus waarom dan niet de voordelen van F1 Hybrides gebruiken? Maar eerlijk is eerlijk, we kiezen ook wel eens voor conventioneel zaad wanneer biologisch zaad niet beschikbaar is en we een bepaalde soort echt heel graag willen zoals bij Kalettes het geval is.

Wat voor ons ook een belangrijke reden is om biologisch of heirloom zaad te kopen is dat we liever ons geld geven aan kleinere idealistische bedrijven. De conventionele zaden worden door grote wereldspelers op de zadenmarkt verkocht terwijl biologische of heirloom zaden vaker gekweekt worden door kleine bedrijven. Ook zijn biologische en heirloom zaden vaak sterker. De conventionele zaden worden gewonnen uit planten die hun hele leven zijn beschermd door chemische middelen. Bij de biologische en heirloom zaden wordt de moederplant niet of minder beschermd en wanneer deze dus een ziekte krijgt zal ze waarschijnlijk geen zaad produceren. De planten die niet ziek worden en wel zaad geven zijn het sterkst. Zo krijg je dus ieder jaar zaad van de sterkste en meest ziekte resistente planten. Hierdoor zullen de planten die jij uit het zaad kweekt beter aangepast zijn aan jouw locatie, beter groeien en minder snel ziek worden.

Uiteindelijk willen we dat zoveel mogelijk mensen met een moestuin beginnen, of dat nou met conventionele zaden is of met heirloom zaden. Je weet nu wat de naam van de zaden zegt over de zaden en je kunt als het goed is zelf een keuze maken. Wij veroordelen niemand (en dat zou jij ook niet moeten willen!) omdat die geen biologisch zaad heeft gekocht omdat het budget nou eenmaal niet toereikend was. Liever groenten uit eigen tuin met conventioneel zaad dan helemaal geen groenten uit eigen tuin. Koop dus zaad wat past bij jouw budget of ruil met vrienden of kennissen. Meestal heb je toch niet het hele zakje nodig. Kies voor heirloom als je echt graag zelf je zaden wilt oogsten om van niemand meer afhankelijk te zijn. Je kunt elk jaar je moestuin verbeteren en leren over wat goed en wat beter is. Stapje voor stapje, groente voor groente.