Voorzaaien voor de moestuin - De start van je moestuinplantjes ... heerlijk rustgevend

Beste, in de nieuwsbrief van 7 december over grondvoorbereiding staat een verkeerde link. Het artikel over grondvoorbereiding vind je hier

Voorzaaien voor de moestuin - De start van je moestuinplantjes ... heerlijk rustgevend

Je kunt er ook voor kiezen om moestuinplantjes te kopen. Dat is makkelijk en je beschikt meestal, zeker hier in onze webwinkel, steeds over de goede kwaliteit. Als het plantgoed niet van topkwaliteit is, bieden we het ook niet aan. Maar zelf zaaien is uiteraard heel magisch. Regelmatig je zaailingen gaan bekijken, kijken hoe ze groeien, wat hun noden zijn, ... heerlijk

Inleiding over voorzaaien

Wat is het verschil tussen zaaien en voorzaaien ? Voorzaaien is net als zaaien maar dan met 'voor' ervoor, niet ? Grappig hoor, Tom. Nee, serieus nu ... wanneer je door omstandigheden niet meteen in de grond kunt zaaien waar je uiteindelijk ook zal oogsten, spreken we over voorzaaien. Bij voorzaaien, moet je op een later tijdstip ook nog verspenen en uitplanten, deze termen komen hier ook later aan bod. Voorbeeld : In dit filmpje zaai ik mijn pepers en paprika's voor op 20 december 2017: https://youtu.be/N6coT8mDQ94

Waarom voorzaaien ?

Omwille van slechte weersomstandigheden

• Je hebt grond die te nat of bevroren is om te bewerken. Voorbeeld : Heb je zware kleigrond die in het voorjaar één blok klei is of staat er een laag water of ijs op en is je moestuin een (schaats)vijver, dan zaai je best voor.
• Het is buiten nog te koud, je zaden zouden veel te laat kiemen mochten we de natuur zijn gang laten gaan. Je wil dus tijdswinst door onder glas, binnen op de vensterbank of in een propagator voor te zaaien. Voorbeeld : pepers zouden nooit rijp kunnen worden als ze pas buiten in volle grond in april/mei zouden moeten kiemen (als de peperzaden al niet zouden wegrotten).

Voorzaaien door kleine moestuinzaden of trage kiemers

• Je zaden zijn te klein om in volle grond te zaaien en zouden weggespoeld worden door weer en wind. Voorbeeld : Kleine bloemzaden (Lobelia), kleine kruidenzaden (tijm) of kleine groentenzaden (koolsoorten) zaai je beter voor.
• Je knolselderzaden kiemen heel traag. Trager dan onkruidzaden in de buurt. Je jonge plantjes zouden te veel concurrentie krijgen van onkruid, dus zaaien we ze voor.

Teveel voeding in de grond om rechtstreeks te zaaien

• De grond is te rijk aan voeding om zaailingen op te kweken. Alle energie die een zaailing nodig heeft om op te groeien tot een klein plantje met een eerste paar echte blaadjes, zit in het zaadje zelf. Zaai je in te voedzame grond dan kunnen je zaadjes verbranden door te veel voedingsstoffen. Je kunt deze omstandigheden wel omzeilen door in je zaaigat of geul zaai- en stekgrond aan te brengen waarin je zaden wel vlotter gaan kiemen. Voorbeeld : Ik zaai mijn wortelen voor in geultjes van 5 cm diep gevuld met zaai- en stekgrond waar weinig voeding inzit.

Voorzaaien maakt een goed moestuin management makkelijker

• Plaats : Voorzaaien op je vensterbank of in een propagator gebeurt het best compact. Meteen een tomatenplant Tiny Tim op je terras voorzaaien in een 5 liter pot? Dan staat je vensterbank, de plaats onder je groeilampen of je propagator meteen vol. Voorzaaien in kleinere potten, trays of zaaibakjes spaart plaats.
• Water geven : Je kunt ook vlotter water geven wanneer je planten in een kleinere ruimte staan. Ik zet al mijn trays, potjes en zaaibakjes in zwarte kweekbakken en kan daarin heel vlot water geven. Zo zuigen de plantjes het water van onderaan op. Dat stimuleert de wortelgroei veel beter dan dat we boven op de grond zouden water geven.

• Je bespaart ook kostbare zaai- of potgrond. Een kleine plant heeft niet de voeding nodig van een volwassen plant in volle grond. Met 1 kokosblok kan ik 70 liter zaai- en stekgrond maken, daarmee vul ik +/- 10 zaai- en stektrays waarin ik eigenlijk 700 cellen kan vullen met plantjes. Met diezelfde 70 liter kan ik slechts 40 à 50 goed aangedrukte P9 potjes vullen. Voorzaaien bespaart dus plaats en ook grond.
• Reserveplanten als het fout loopt : Niet ieder zaadje kiemt. Ook al heb je topkwaliteit moestuinzaden van Moestuinweetjes, soms heb je een zaadje dat geen kiemkracht heeft. Heb je dan meerdere plantjes voorgezaaid van een bepaalde soort, dan heb je nog reserveplantjes. Heb je plantjes over, dan kun je ze nog steeds uitdelen of ruilen. Probeer niet in de verleiding te komen om al je reserveplantjes uit te planten op dezelfde voorziene ruimte. Je moet dan kleinere plantafstanden gebruiken en dan heb je vaak minder oogst per m² dan wanneer je de goeie plantafstanden gebruikt.
• Keuze : Zaai je voor, dan behoud je de keuze welke planten je op welke plaats verder zal opkweken. Akkoord, in volle grond kun je ook nog uitdunnen maar je kunt niet meer zeggen: 'Ik wil op deze plek toch winterpostelein wanneer je op die plaats al Rucolazaden zaaide.

Waarin voorzaaien ?

Voorzaaien kan je doen in verschillende trays, zaaibakjes of potjes? In dit hoofdstuk kun je lezen wat ik gebruik en mijn idee erachter. Iedereen heeft uiteraard zijn eigen voorkeuren.

Een zaai- en stektray

Dit wordt ook een kweekplaat genoemd. Een kweekplaat heeft cellen waarin je jonge plantjes efficiënt kunt voorzaaien. De plantjes blijven doorgaans tot het tweede echte paar blaadjes of iets langer in de zaai- en stektray of kweekplaat. De cellen scheiden ieder plantje van elkaar en zorgen ervoor dat de prille worteltjes zich niet gaan verstrengelen. Ik ontrafel niet graag de worteltjes van traag groeiende plantjes zoals pepers, paprika's en aubergines omdat dat toch een groeistop betekent. Ik ben ook niet zo goed in het ontrafelen van worteltjes bij het uitplanten/te verspenen, dus ik ben fan van trays.

Soorten trays

Je hebt de zachte en harde trays. De zachte gaan sneller stuk, zijn goedkoper maar je kunt onderaan het celletje knijpen om het plugje, het celletje, vlotter los te maken. De harde trays zijn voor het leven en kun je oneindig opnieuw gebruiken. Ze zijn iets duurder en je moet je plugjes uitlepelen of met een nagel met dikke kop onderaan in de cel het blokje naar boven duwen. In dit geval mag het blokje niet te vochtig zijn. Ik geef mijn trays zowiezo de laatste dagen voor de uitplant of verspenen geen water meer omdat ik de plugjes dan makkelijker uit de tray krijg. Plant echter geen kurkdroge plugjes uit, dat is ook niet goed.

Water geven in trays

Wanneer ik zaai zorg ik ervoor dat mijn zaai- en stekgrond goed vochtig is (zie verder bij 'Hoe voorzaaien'). Ik hou de toplaag van de zaaitrays ook regelmatig vochtig met een plantenspuit. Dat maakt dat ik voor het kiemen niet veel water meer moet geven. Eens gekiemd weet ik dat er worteltjes onderweg zijn naar de bodem van de trays. Om dat te stimuleren geef ik water in een onderstel of zwarte kweekbak waar ik de zaaitray inzet. Ik geef nooit meer dan 5 mm water in de bak voor een tray. Later als er 24 P9 potten in de zwarte kweekbak staan met bvb tomatenplanten giet ik er vaak veel meer in.

Welke gewassen kweek ik voor in trays ?

• Vruchtgewassen : pepers, paprika's, aubergines (trays met gaten van 4 tot 4,5 cm)
• Bladgewassen : pluksla, winterpostelein, rucola, mosterdsla, kropsla, spinazie, ... (trays met gaten van 3,5 tot 4 cm)
• Koolsoorten (uitgezonderd radijs en koolraap, die zaai ik rechtstreeks) : bloemkool, boerenkool, broccoli, rode kool, witte kool, savooikool en spruitkool.
• aardappelen : Huh ? aardappelen ? Ja, maar niet in aarde. De trays zijn ideaal om je aardappelen in voor te kiemen, je kunt er je aardappel pootgoed mooi in rechtzetten. In eierdoosjes gaat ook maar ze vallen sneller om.
• Wortelgewassen : Rode biet en knolvenkel.

De trays rechtstreeks uitplanten of nog verspenen?

De meeste gewassen die ik in een tray voorzaai, verspeen ik nog in een P7, P9 of P11 pot. Vooral in het voorjaar wanneer de plantjes nog niet buiten kunnen en ze toch voeding beginnen nodig te krijgen. Heb je een hekel aan verspenen, start dan iets later op het jaar met voorzaaien. Vaak kun je dan meteen in de serre of tuinkast uitplanten. Zoniet, kun je beter verspenen, het voelt voor je planten aan als te nauwe schoenen uittrekken, het geeft ook de planten een goed gevoel om door te groeien.

Rechtstreeks in potten voorzaaien

Soms zaai ik rechtstreeks in potten, meestal P7, P9 of P11 potjes. Het cijfer dat in de naam zit van de potjes zijn de lengte en breedte van de potjes in centimeter. De diepte is variabel maar is meestal iets dieper dan de lengte en breedte van het bovenaanzicht.

Waarom rechtstreeks in potjes zaaien ?

Ik doe dit bij gewassen die niet graag verspeend worden of gewassen met grote zaden waarvoor trays te klein zijn. Ik doe dit ook bij gewassen die diep wortelen. En tot slot doe ik het ook bij gewassen die ik normaal vroeg buiten zaai- of plant maar dat niet mogelijk is door het weer (vorst of overvloed aan water). Je zou nu wel kunnen zeggen: 'Tom, dan komen je plantjes toch voeding tekort in zaai- en stekgrond als ze doorgroeien'. Correct gedacht. In het hoofdstuk hierboven 'Waarom voorzaaien, puntje 3' zei ik dat zaadjes niet in voedingsrijke moestuin- of potgrond mogen gezaaid worden maar beter in armere zaai- en stekgrond die een betere structuur heeft. Om toch te kunnen voorzaaien in potjes in zaai- en stekgrond zonder dat het jonge plantje uithongert na de eerste twee echte blaadjes, heb ik een trucje . Ik vul 3/4 van de inhoud mijn potje met potgrond voor moestuinen waar wel genoeg voeding in zit. De toplaag van het potje vul ik met 1/4 zaai- en stekgrond. Het zaadje zaai ik dus in die toplaag zaai- en stekgrond en wanneer het even doorgroeit en voeding nodig heeft, komt het de onderste laag potgrond tegen waar wel voeding in aanwezig is.

Welke gewassen zaai ik meteen in potten ?

• prei : Mijn zeer vroege en zomerprei zaai ik in een P9 pot in een toplaag zaai- en stekgrond
• pootgoed uien, Sjalotten en/of Knoflook wanneer de grond nog bevroren is in februari/maart en mijn pootgoed dreigt te kiemen.
• Peulgewassen : erwten, peultjes en tuinbonen wanneer het te lang te koud of vochtig blijft (zeker in natte kleigrond is het niet mogelijk om al zo vroeg te zaaien).

Potjes snel en efficiënt water geven

In dit stukje film zie je de kweekbakken waarin ik water geef: https://youtu.be/BfNMD9urzx8?t=92 Voor het kiemen hou ik, net als bij de trays, de toplaag vochtig met een plantenspuit. Na het kiemen geef ik geen water meer van bovenuit. De potjes met voorletter P hebben gaatjes onderaan. Dat maakt het makkelijk om van onder uit water te geven. Plaats je potjes in een zwarte kweekbak en giet 5 tot 10 mm water in de bak, het water wordt door de potgrond opgezogen en bereikt zo de wortels van de plant. Als de teelt van een bepaalde groente vraagt dat je planten langer als 4 tot 6 weken in potgrond moeten blijven (prei bijvoorbeeld), is het handig wanneer je een universele vloeibare meststof kunt toedienen in het water. De eerste 4 tot 6 weken zit er genoeg voeding in de potgrond, daarna geef ik om de 2 weken universele vloeibare mest.

zaaibakjes

Je kunt ook zaaibakjes gebruiken om in voor te zaaien. Simpele rechthoekige bakjes met gaatjes onderaan. Handige moestuiniers maken ze zelf uit recuperatiemateriaal.

zaaibakjes om breedwerpig voor te zaaien

Je kunt in een zaaibakje breedwerpig voorzaaien. Dat betekent dat je zaadjes willekeurig uitstrooit op een bepaalde afstand. Persoonlijk doe ik dat niet veel. Ik doe het wel eens voor kropsla als het snel moet gaat. Een schep zaai- en stekgrond, goed vochtig maken, wat kropslazaadjes er op en afdekken met nog wat perliet of vermiculiet, water geven met een plantenspuit en in 5 minuten heb je honderden kroppen sla gezaaid. Iets meer werk bij het verspenen omdat de wortels van de kleine plantjes meer in elkaar verstrengelen als je niet op tijd verspeent, maar veel mensen doen het zo.

zaaibakjes om geordend voor te zaaien

Ik zag het al vaak op foto's van andere moestuiniers. Een zaaibakje kool- of Rode bietplantjes in strakke lijntjes afgestrooid met perlietkorrels of brekerszand (grof zand). Ik verkies trays om voor te zaaien omdat dat bij mij vlotter uitplant of verspeent. Meer info over afstrooien en nog veel meer in volgend hoofdstuk.

Hoe voorzaaien stap voor stap

Vul je trays met zaai- en stekgrond:

• Gebruik een goede zaai-en stekgrond. Deze grond is als de kinderschoenen van je planten en is cruciaal voor de eerste stappen en de groei van je plantjes. Je kunt zaai- en stekgrond in kant-en-klare zakken kopen. Ik maak de mijne zelf op basis van kokosgrond, zeer luchtige grond zonder oneffenheden en brokken. Het is een restproduct uit de voedingssector dus interessant om te hergebruiken..
• Meng in een zwarte kweekbak of een emmer 2/4 volume kokosgrond met 1/4 volume perlietkorrels en 1/4 gezeefde potgrond voor moestuinen. De kokosgrond geeft een heel goede structuur aan je plantjes om in te wortelen, de perlietkorrels houden het water vast in je grond en geven luchtige grond. De potgrond geef een klein beetje voeding.
• Ik meng er voor sterke zaailingen ook nog een gram (topje van een koffielepel) Magnesiumsulfaat per liter grond aan toe.
• Meng alles goed.
• Voeg met een gieter en/of plantenspuit water toe tot het mengsel goed vochtig is. Je weet als je grond goed is als je in de goed gemengde aarde knijpt en er een beetje vocht tussen je vingers loopt.
• Vul je zaai- en stektray , je potten of je zaaibakjes met het mengsel en druk de zaaigrond met je handen of met de onderkant van een andere tray, potje of zaaibakje goed aan. Normaal gezien is je tray, potje of zaai