Copy - Wortelen kweken het jaar door in 5 stappen

Wortelen zijn een groente die je werkelijk voor alles kunt inzetten in de keuken, zelfs met het loof maak je een heerlijke pesto. Met wat aandacht en enkele speciale tips en tricks die je in dit artikel leest, zijn deze supergezonde en makkelijke groenten een must om in jouw moestuin te kweken. Ze bevatten naast heel wat andere vitaminen vooral vitamine A, ook wel bèta-caroteen genoemd. Ken je het grapje : Waarom zijn wortels goed voor de ogen ? Heb je ooit al eens een konijn met een bril gezien? #kindermop. Wel wortels zijn door de vitamine A wel degelijk goed voor ons zicht en doet ons netvlies optimaal functioneren en helpt je ogen ook om te schakelen tussen licht en donker. Daarnaast hebben wortelen eigenschappen die ook heel bevorderlijk voor een gezonde huid en slijmvliezen en geven ze ook je weerstand en immuniteitssysteem een boost. Geen enkele reden dus om niet enkele rijen worteltjes in je moestuin te zaaien. Zaai ook in verschillende beurten. Zo heb je frisse lenteworteltjes en ook heerlijke winterpeen.

De wortel behoort tot de familie van de schermbloemigen (Apiaceae) en zijn uiteraard eetbaar? Het is een makkelijke groente om te kweken, ook voor beginners, en ze kunnen zowel in de volle grond als in potten worden geteeld, mits deze diep genoeg zijn voor de lange wortels. Wortelen zaaien is ideaal als je maar een klein stukje grond of een moestuinbak hebt. Wortelen zaaien doe je op een zonnig plekje zet, bijvoorbeeld in de tuin, op het balkon of terras, voor het beste resultaat. Geef ze losse, rijke grond zonder kluiten en stenen en een bodem temperatuur tussen de 8 en 29°C. Ja, je leest goed tussen de regels : Iedere tijd van het jaar kun je wortels kweken, zelfs in de winter met wat bescherming in de serre / kas. Zeker in de winter in de serre of vroeg op het voorjaar in de moestuin breng je best wat bescherming aan in de vorm van vliesdoek of een deken. Vliesdoek is heel licht en zeer isolerend, dus iets geschikter om het wortelzaad en mini plantjes te beschermen.

Korte wortelen zoals Parijse Markt kun je kweken in 60-70 dagen. Ideaal dus als je het jaar rond wilt wortelen kweken.

Wortelen zijn trage kiemers. Heb dus zeker voldoende geduld en overweeg om een zweetslang langs je zaailingen te leggen. Als je die regelmatig kort activeert, droogt het wortelzaad nooit uit en kiemt het optimaal.

Een verhoogd bed, een halve ton, een houten bak of volle grond … 1 ding is heel belangrijk: “Zorg dat je losse aarde hebt, de diepte die je wortelen nodig hebben. Voor lange wortelsoorten is het essentieel dat de grond diep losgemaakt wordt, zodat de wortels zich goed kunnen ontwikkelen. Wortelen die 5 cm worden (Parijse Markt) hebben minder losse grond nodig dan de Flakkese  die wel 50 cm lang kan worden. De meeste mensen kiezen voor rassen als Amsterdamse Bak of Nantes en die worden 20-25 cm lang. De ideale diepte voor een woelvork of spade. Je hoeft je wortels niet te bemesten, want teveel stikstof genereert veel loof, wat ten koste gaat van de wortelontwikkeling.

Wortels houden van een lichte, losse en vocht vasthoudende grond met een goede bodemstructuur die vrij is van stenen en kluiten, zodat de wortels goed in de grond zitten en je rechte, gave wortels houdt. Ik persoonlijk gebruik samen met heel veel moestuiniers een woelvork. In zandgrond heb je vrij spel, verwijder de stenen en kluiten en je kunt beginnen. Heb je zware klei grond, meng dan zand, lavameel of goed geteerde compost onder je grond. Wortels zijn gelukkig niet veeleisend; een klein beetje compost is genoeg. Wanneer je grond voorbereiding niet goed gebeurd is, dan kunnen je penen gaan splitsen of worden ze misvormd.

Let op: wortels zijn lastig te verspenen vanwege hun penwortel. Het is daarom meestal beter om niet in een pot te zaaien maar direct in de vollegrond in plaats van voor te zaaien en later te verspenen.

Heb je beendermeel, strooi dat dan op je grond en hark het lichtjes in de losse grond. beendermeel is is rijk aan fosfor en dé leverancier van een goed wortelgestel, ook bij andere groenten. Gebruik zeker geen verse mest in je wortel bed, je krijgt er harige wortels door en veel meer loof dan wortel. Water je bed twee dagen voor het zaaien goed in met een sproeikop, zo wordt de aarde geleidelijk nat zonder de grond weer teveel samen te drukken. In goed verdeelde vochtigheid, kiemen je zaden ook beter.

Dit zijn mijn 2 wortel-kweken-succesmakers :

Je hebt zoveel keuze als het gaat om wortelen – het is eigenlijk best gezellig om te ontdekken wat er allemaal mogelijk is. Je kunt gaan voor vroege wortelen, die lekker snel groeien en je al vroeg in het seizoen van je eigen oogst laten genieten. Of je kiest juist voor winterwortelen, die wat langer de tijd nemen maar dan ook uitstekend geschikt zijn om in de herfst of winter te oogsten. Bewaarwortelen kunnen van midden mei tot juli worden gezaaid en in de herfst geoogst. Het mooie van winterwortelen is dat je ze ook nog eens prima kunt bewaren, zodat je ook in de koudere maanden gewoon van je eigen verse wortels kunt genieten.

En wist je dat er veel meer bestaat dan alleen die bekende oranje wortels? Je hebt ook gele, paarse en zelfs witte exemplaren – elk met hun eigen lekkere smaak en textuur. Handig om bij het uitkiezen van een variëteit even te kijken naar de diepte die de wortel bereikt, hoe snel ze groeien en of ze gevoelig zijn voor ziekten. Sommige rassen zijn bijvoorbeeld veel beter bestand tegen wortelvlieg of andere vervelende beestjes, terwijl andere juist uitblinken in smaak of hoe goed je ze kunt bewaren. Door verschillende soorten wortelen te kweken, spreid je je oogst mooi over het jaar en kun je het hele seizoen door genieten van verse wortels uit je eigen tuin.

Wortel zaadjes zijn heel klein, je kunt er heel snel teveel van zaaien en dan moet je heel veel uitdunnen. Een vaste hand is zeer handig, een zaaidoosje met verschillende standen is een makkelijk hulpmiddeltje. Je kunt je zaden ook op een zaai lint kopen, dan moet je niet uitdunnen. Bij gebruik van een zaailint geldt nog meer: “Hou je bedden gelijkmatig vochtig”. Sommige moestuiniers mengen hun wortelzaad met fijn zand om zo beter te kunnen zaaien.

Wortel zaaien doe je bij voorkeur direct in de vollegrond, omdat wortelen niet goed tegen verplanten kunnen. Voorzaaien is bij wortelen minder gebruikelijk; direct zaaien in de vollegrond geeft het beste resultaat.  Wortels zaaien doe je vanaf half maart tot ongeveer eind juli. Als je wortelen in een pot of in potten op het balkon wilt kweken, zorg dan dat de pot diep genoeg is (minimaal 30 cm) zodat de wortels zich goed kunnen ontwikkelen. Gebruik potgrond en let op voldoende bemesting.

Maak met een Hori hori, schopje of een tuinharkje een geultje van 0,5 cm (kleigrond) tot 1,25 cm (zandgrond). Zaai elk zaadje dun en gelijkmatig in een rijtje, met 15 tot 30 cm tussen de rijen, afhankelijk van de grootte van je wortelen. Je stopt wortels ongeveer 0,5-1 cm diep in de grond bij het zaaien. Amsterdamse bak en Nantes zet ik een schoenmaat 43 (+/- 25-30 cm uit elkaar). Hou er rekening mee dat ieder plantje 2,5 cm rond de plant nodig heeft om zich optimaal te ontwikkelen. Bedek nu je zaadjes in de geul met zaai-en stekgrond of potgrond en druk goed aan. Dit zal er voor zorgen dat ze zaden goed in contact komen met de aarde. Dit is noodzakelijk voor goede kieming.

Let op dat je niet te diep zaait; de diepte hangt af van de soort en de grondsoort. Na het zaaien geef water om het ontkiemen te bevorderen. Wortelen beginnen meestal na ongeveer twee weken te ontkiemen, mits de omstandigheden (vocht en temperatuur) goed zijn. Wortels kiemen binnen één tot twee weken na het zaaien. Laat de wortels rustig groeien; na ongeveer vier maanden kun je de eerste wortels oogsten door voorzichtig te voelen of ze groot genoeg zijn. Als je wortelen in de vollegrond gaat zaaien, let dan op het juiste moment en de omstandigheden voor een goede opkomst. Controleer na het zaaien regelmatig of de wortelen zijn opgekomen en dun indien nodig uit voor een optimale groei.

Wortelen zaaien bij hun beste maatjes in de moestuin, daar worden ze echt blij. Leuke combinaties zijn bijvoorbeeld wortelen met uien, prei of radijsjes. Die uien en prei werken als een soort bodyguard tegen de wortelvlieg, terwijl die kleine radijsjes lekker snel groeien en je grond mooi los houden - precies wat je wortelen nodig hebben. En kruiden zoals peterselie en dille? Die zijn gewoon fijne buren die niet alleen je wortelen lekkerder maken, maar ook nuttige beestjes naar je tuin lokken die vervelende plagen wegwerken.

Let wel even op hoeveel ruimte elke plant nodig heeft en zorg dat de groeitijden een beetje op elkaar aansluiten. Anders gaan ze elkaar in de weg zitten, en dat wil je natuurlijk niet. Door slim te combineren krijg je niet alleen mooie wortelen, maar houd je ook je hele moestuin gezond en vol leven. Veel plezier met je wortelenburen!

Lees hier de kweekgidsen van de favoriete buren : 

• Uien kweken 
• Prei zaaien 
• Radijs zaaien

Vliesdoek over je wortelen beschermt ze tegen spatregen en vorst. Je kunt er voor kiezen om je Wortelzaden af te dekken met vliesdoek om de ondiep gezaaide zaadjes te beschermen tegen spatregen of vorst. Daarnaast kun je zaailinten of zaden bedekken met een dunne laag aarde om ze extra te beschermen en de juiste groeiomstandigheden te creëren. Bij langdurige droogte kun je in de periode dat het zaad moet kiemen ‘jute’ (spreek uit ‘zjute’) gebruiken om je bedden af te dekken. Maak de ‘jute’ nat voor je ze op je wortelen bed legt. Vergeet wel niet elke dag onder het vliesdoek of de ‘jute’ te kijken en verwijder de bescherming als de zaden binnen te kiemen. Het worteldoek (dat lichter is en licht doorgeeft) kan bij temperaturen onder de 6°C op de wortelbedden blijven. Bescherm ook het jonge blad van de wortelplantjes tegen kou of vraat door tijdig af te dekken met een fijnmazig net of vliesdoek.

Tijdens de vorige stappen was gelijkmatig je grond vochtig houden heel belangrijk voor het kiem proces. Het is belangrijk in die fase om het wortelenbed dagelijks met een fijne sproeikop water te geven of de zweetslang van je irrigatiesysteem dagelijks 10 minuutjes te activeren. De grond mag niet uitdrogen. Maar eens de jonge wortelen hun weg naar het licht zoeken en een wortelgestel ontwikkelen volgen ze het waterpeil in de bodem. Het is belangrijk dat de bodem constant vochtig is, vooral de eerste weken na het zaaien. Wortelen hebben enkel bij extreme droogte water nodig. Je hoeft dan geen grote hoeveelheden water meer te geven. Enkel wanneer het loof van de wortelen slap wordt moet je extra water geven. Ook wanneer de toplaag van je wortelen bed 8 cm droog staat, moet je bij wateren. Zoniet moet je niks doen.

Gezonde bladeren zijn essentieel voor de groei van de wortel, omdat ze zorgen voor de opname van voedingsstoffen en energie. Zorg ervoor dat de wortelen voldoende ruimte hebben zodat ze goed kunnen laten groeien en sterke bladeren kunnen ontwikkelen.

Wil je mooie wortelen kweken, verwijder dan onkruid rond de planten. Onkruid belemmert de groei ruimte van je wortelen en wedijvert ook voor het aanwezige vocht in de grond. Onderdrukkend onkruid is belangrijk, omdat dit concurreert met de wortels om water en voeding. Regelmatig wieden zorgt ervoor dat je wortelen optimaal kunnen groeien.  Zoals bij iedere teelt is mulchen eens de wortelen 10 cm hoog staan een wonderbaarlijk wapen tegen onkruid en verdamping van bodemvocht. 

Herken je dit? Je wil wortelen zaaien maar ze willen maar niet groeien zoals het hoort, of ze blijven een beetje achter. Heel herkenbaar! Dit kan van alles zijn - misschien is je grond te droog (of juist een modderpoel geworden), of je plantjes hebben gewoon wat extra voeding nodig. Zorg ervoor dat de aarde lekker vochtig blijft, maar niet zo nat dat je er modderige voetafdrukken in achterlaat. Een schepje compost of wat organische meststof kan wonderen doen - je wortelen zullen je dankbaar zijn.

Kijk af en toe eens bij je worteltjes hoe het ermee gaat, dan kun je snel ingrijpen als er ongewenste beestjes of ziektes opduiken. En vergeet niet om ze uit te dunnen als ze te dicht op elkaar staan - ook wortelen hebben hun persoonlijke ruimte nodig! Met deze simpele aandachtspuntjes zorg je ervoor dat je straks kunt genieten van een prachtige oogst vol smaakvolle, stevige wortelen. Veel plezier in de tuin!

Dun je jonge wortelen uit tot 2,5 cm uit elkaar. Zo niet ga je veel raspen en weinig eten :) Je kunt de jonge worteltjes uit de grond trekken, maar een goede tip is om enkel het loof van de jonge wortelen af te knippen. Zo verstoor je de aarde niet. Doe dit wel enkel als je werkt met insectengaas, want de geur van je afgeknipte zaailingen lokt de wortelvlieg van meters ver. Spaar je uitgedunde worteltjes, was ze en gooi ze in je salades, ze zijn heel smaakvol. Onderdrukkend onkruid is belangrijk, omdat dit concurreert met de wortels om water en voeding.

Van de wortelvlieg gesproken. 1 van de grootste bedreigingen van je wortelen heet de wortelvlieg. Een piepklein vliegje dat om zich voort te planten, dat haar eitjes dicht bij je wortelen aflegt. Het vliegje is er dan zeker van dat haar nakomelingen zich kunnen voeden met je wortelen. De larven van de wortelvlieg eten zich vervolgens een weg door de wortels, wat schade veroorzaakt en de oogst kan aantasten. Let dus goed op vraatgangen en andere tekenen van larven in je wortelen. Hoe diervriendelijk we ook zijn, in dit geval willen we wel degelijk zelf onze wortelen op eten. Investeer daarom in een goed, sterk en duurzaam insectengaas.  Een gaas met maaswijdte van 0.97mm x 1.54mm houdt de wortelvlieg van je gewassen. Verwijder het insectengaas om uit te dunnen of om te wieden ‘s morgens vroeg of ‘s avonds, dan is de wortelvlieg niet actief. Je kunt het gaas over de wortelen spannen, maar je kunt ook rondom insectengaas spannen (de wortelvlieg blijft normaal laag bij de grond).

Let bij combinatieteelt op: wortelpeterselie en pastinaak zijn familie van de wortel en delen dezelfde ziekten en plagen. Het is daarom verstandig deze niet direct naast wortelen te planten om problemen te voorkomen.

Wortelen worden meestal direct in de vollegrond gezaaid en niet verplant, omdat het verplanten van wortelen de wortelgroei kan verstoren. Direct zaaien geeft de beste resultaten, vooral voor wortelgroenten.

Wortelen zijn oogstklaar als ze voor jou groot genoeg zijn om te eten. Jonge worteltjes zijn heerlijk in salades, laat ze tot de herfst en winter doorgroeien om in soep en stoofpotten te gebruiken. Winterpeen kun je in de herfst oogsten (herfst oogsten) en goed bewaren voor later gebruik. Goede winter variëteiten zijn Berlikum en Flakkeese. Winterwortelen kun je lang in de volle grond laten zitten, je moestuin wordt een diepvries en koelkast in één.

Dit insectengaas is perfect om je wortelen te beschermen, het is ook geschikt voor de uivlieg en het koolwitje. 

Het juiste moment om je wortelen uit de grond te trekken? Dat hangt helemaal af van welk ras je hebt gezaaid en wanneer je dat hebt gedaan. Vroege wortelen zijn echte haastjes en staan vaak al na tien weken te popelen om uit de grond gehaald te worden, terwijl winterwortelen het prima vinden om zestien weken lekker in hun bedje te blijven liggen. Ik gluur altijd regelmatig even onder de grond door voorzichtig wat aarde rond de bovenkant weg te schuiven – gewoon met je handen, niet moeilijk doen. Bij het oogsten gebruik je het beste een spitvork of trek je ze er gewoon heel voorzichtig met je handen uit. Beschadigde wortels zijn net als mensen die gevallen zijn: ze houden het niet zo lang vol.

Na het oogsten kun je de wortelen even afspoelen en ze direct in de keuken gebruiken – heerlijk vers uit eigen grond. Wil je ze wat langer bewaren? Knip dan het loof eraf en leg ze ergens koel en droog neer, bijvoorbeeld gewoon in de koelkast. Zo blijven je zelfgekweekte wortelen langer knapperig en kun je nog wekenlang genieten van je eigen oogst. Veel plezier met je worteloogst!

Dit is mijn beste oogstvriend, ook voor prei, pastinaak, aardappelen, ... Alls wat delicaat is en diep in de grond zit : 

Je hebt je eigen worteltjes geoogst en wilt er zo lang mogelijk van genieten? Dan is het slim om ze op de juiste manier te bewaren. Leg ze lekker ongewassen en droog in de koelkast, dan blijven ze het langst knapperig en vers. Was je wortelen pas vlak voor gebruik – ik weet, het voelt een beetje raar om vuile groenten in de koelkast te leggen, maar vocht kan echt voor vervelende schimmelvorming zorgen tijdens het bewaren. Heb je meer wortels geoogst dan je kunt opeten? Dan kun je ze ook invriezen of drogen, handig voor later in soepen, stoofschotels of een frisse salade. Als je wortelen wilt bewaren, kun je ze in een vochtige doek wikkelen of in een laagje water leggen om uitdroging te voorkomen.

Een andere fijne manier om wortelen te bewaren is in een koele, donkere plek zoals je kelder of schuur. Leg de wortels in een bak met licht vochtig zand of zaagsel, zodat ze niet uitdrogen – zo blijven ze echt maandenlang goed. Op deze manier kun je zelfs midden in de winter genieten van je eigen verse worteltjes uit de tuin. Door je oogst goed te bewaren, heb je het hele jaar door een voorraad gezonde, smakelijke wortelen binnen handbereik. Wel zo gezellig, je eigen groenten op tafel!  Maar eerlijk, ik laat ze gewoon in de grond zitten tot ik honger of zin heb in een knapperige vitamine A bom :)