Inhoudstafel:
Begin juni begon mijn zuurdesemavontuur! Al jaren wilde ik zelf zuurdesembrood leren bakken om verschillende redenen. Maar omdat ik zelf ook niet van ellenlange intro's houd, duiken we meteen in de actie!
Wat is Zuurdesem?
Een normaal brood wordt gemaakt door het toevoegen van bakkersgist. Deze gist zet suikers om in CO2, waardoor het brood kan rijzen en luchtig wordt. Bij zuurdesem voegen we geen bakkersgist toe, maar maken we gebruik van melkzuurbacteriën, azijnzuurbacteriën en gisten die van nature aanwezig zijn op het meel of de bloem.
Deze bacteriën en gisten moeten wel eerst geactiveerd en vermeerderd worden, wat we doen door een zuurdesem starter te maken. Een actieve desem is essentieel om het fermentatieproces te starten en ervoor te zorgen dat het deeg goed rijst. In een goede starter zitten voldoende actieve gisten en bacteriën om een brood te kunnen bakken zonder extra bakkersgist. Door de aanwezigheid van deze bacteriën krijgt het brood ook een wat zuurdere smaak dan bij het gebruik van alleen bakkersgist, wat bijdraagt aan de kenmerkende zuurdesemsmaak. Een goed gefermenteerd deeg zorgt ervoor dat het brood luchtig wordt; de keuze van ingrediënten zoals volkorenmeel of rogge kan bovendien bijdragen aan een luchtige structuur van het brood.
Verschillende wegen leiden naar Rome
Er zijn heel wat recepten om een zuurdesem starter te maken, en ze werken allemaal wel, omdat de schrijvers ze meestal zelf hebben getest. Het belangrijkste is dat je volhoudt bij het maken van je starter. Dit is meteen een goede oefening voor het bakken van je desembrood, want je eerste broden zullen niet meteen perfect zijn – dat hoort erbij als je iets nieuws leert! Het bakken van je eerste brood met zuurdesem is een leerproces en vereist vaak oefening voordat het echt goed lukt.
Zuurdesem starter maken - Welke bloem of meel kan ik gebruiken?
Bij het maken van desem kun je vrijwel elke soort bloem of meel gebruiken. De meest populaire keuzes zijn tarwebloem en roggemeel. Roggemeel zit vol met micro-organismen, wat vaak zorgt voor een snellere fermentatie. Dat is handig als je snel resultaat wilt, maar een starter op basis van rogge kan ook wat zuurder zijn, dus dat is iets om rekening mee te houden.
Zelf ging ik voor tarwebloem, omdat ik het leuk vind om meteen een uitdaging aan te gaan. Tarwebloem levert een milderere zuurdesem starter en geeft je meer controle over de smaak. Wil je met rogge beginnen? Dat kan prima, afgelopen week testte ik dit recept en die werkte top. Je kunt je rogge-starter later langzaam omvormen naar een tarwestarter als je dat wilt. Ik heb die overstap zelf nog niet getest, maar het is absoluut mogelijk.
Bij het opstarten van je desemstarter gebruik je bijvoorbeeld 50 gram meel en gelijke delen water om het mengsel te maken. Voor het voeden neem je telkens een deel starter, bijvoorbeeld 50 gram starter kun je mengen met 50 gram meel en 50 gram water. De starter kun je het beste in een glazen pot of een ander geschikt potje bewaren.
Ik deel graag mijn eigen recept voor een tarwestarter, afkomstig uit het boek van Christian Weij. Het is een geweldige manier om met desem te beginnen!
Ingrediënten (om zelf zuurdesem starter te maken):
- Biologische volkorenmeel
- Water (kamertemperatuur)
- Biologische tarwebloem
Start je zuurdesem starter
- Meng 25 gram volkorenmeel met 50 ml water in een kom. Roer goed door met een garde tot het mengsel is opgelost en schuimig is.
- Dek de kom af met een vochtige doek en laat de zuurdesem starter 12 uur op kamertemperatuur fermenteren.
12 uur na de start van je zuurdesem starter:
Voeg 50 ml water toe aan je zuurdesem starter en roer goed met een garde tot het mengsel is opgelost en schuimig is.
Neem 25 gram van de starter en meng er 50 gram tarwebloem door (je stapt nu over van meel naar bloem). De rest gooi je weg, omdat deze nog geen actieve cultuur bevat en niet geschikt is om mee te bakken. Dit restje wordt ook wel 'rest gooi' genoemd en kan eventueel voor andere doeleinden, zoals crackers, worden bewaard.
Dek de kom af met een vochtige theedoek en laat de zuurdesem starter opnieuw 12 uur op kamertemperatuur fermenteren.
Na nog eens 12 uur:
- Neem 25 gram van je zuurdesem starter (gooi de rest weg) en voeg 50 gram water toe. Meng dit in een grote kom met een garde tot het is opgelost en schuimig is.
- Meng er 50 gram tarwebloem door.
- Dek de kom af met een vochtige theedoek en laat de starter weer 12 uur op kamertemperatuur fermenteren.
- Herhaal bovenstaande stappen 1 t/m 3 minstens 4 dagen (dus 8 keer in totaal). Het is belangrijk om je starter dagelijks op hetzelfde tijdstip te voeden voor het beste resultaat. Soms kan het proces langer duren dan een week voordat je starter actief genoeg is, dus wees geduldig.
Na ongeveer 7 dagen zou je actieve zuurdesem starter maken moeten gelukt zijn. Maar hoe weet je zeker of je desem klaar is om mee te bakken? Dat kun je testen met de drijftest, ook wel de 'float test' genoemd. Schep een klein beetje desem uit je pot en laat het in een glas water vallen. Als de desem blijft drijven, betekent dit dat je zuurdesem starter actief genoeg is om er brood mee te bakken en kun je gaan bakken.
Bekijk hier al onze broodbakspullen
Zuurdesem starter bewaren
Als je regelmatig bakt, kun je je desem op kamertemperatuur bewaren in een voorraadpot en moet je het dagelijks voeden. Bak je minder vaak, bewaar je desem dan in de koelkast en voed het wekelijks.
Wanneer je starter in de koelkast staat, is het belangrijk om de activiteit en het onderhoud goed in de gaten te houden. Zorg ervoor dat je alleen bakt met een actieve starter. Als je desem een week in de koelkast heeft gestaan, moet je het eerst voeden voordat je ermee aan de slag kunt.
Meer leren over het voeden van je starter? Lees dan deze blog. Wil je graag in een video zien hoe je een zuurdesem starter maakt? Ik heb een Instagram highlight aangemaakt waar ik alles deel.
In onze webshop vind je alle tools die je nodig hebt om te beginnen. Ik heb een speciaal zuurdesem pakket samengesteld met voldoende bloem, zodat je genoeg hebt om je zuurdesem starter te maken en je eerste broden te bakken. Een perfecte start voor jouw desemreis! Check hem hier :
Fouten en oplossingen: veelvoorkomende problemen met je zuurdesem starter
Een zuurdesem starter voeden klinkt inderdaad als een eenvoudig avontuur, maar soms bloeit ons kleine wondertje niet zoals we hadden gehoopt. Geen zorgen: wij zijn allemaal deelgenoten in dit prachtige ambacht, en iedere thuisbakker wandelt wel eens door hetzelfde bos van uitdagingen. Hieronder vind je de meest voorkomende obstakels én hoe we ze samen oplossen, zodat jouw starter straks bruist van leven en klaar is om prachtige broden te laten bloeien.
1. Je zuurdesem starter wil niet verdubbelen in volume
Een starter die weigert te groeien of stil blijft liggen is vaak nog aan het ontwaken uit zijn slaap. Dit kan komen door een te koude voedingsbodem, te weinig liefdevol voeden of het gebruik van bloem die wat arm is aan voedingsstoffen. Geef je starter een warmer nestje (rond de 22-25°C), kies liefst voor de rijkdom van biologisch meel of biologische tarwebloem, en blijf hem dagelijks koesteren met gelijke delen bloem en water. Soms heeft een jonge starter gewoon wat meer tijd en geduld nodig voordat hij echt tot leven komt – net zoals wij allemaal ons eigen tempo hebben.
2. Je starter ruikt niet lekker of heeft een laagje water
Een licht zure, frisse geur is de natuurlijke adem van een gezonde starter, maar ruikt je kleine vriend echt vies of naar bedorven eieren? Laat dan het grootste deel los en behoud 25-50 gram – zoals we een verwelkte plant terugsnoeien om hem nieuwe kracht te geven. Voed deze basis met verse bloem en water. Een dun laagje water bovenop je starter (ook wel 'hooch' genoemd door onze bakkersgemeenschap) is geen ramp: dit betekent meestal dat je starter honger heeft en naar voeding verlangt. Gewoon afgieten, goed door elkaar roeren en weer liefdevol voeden.
3. Er verschijnt schimmel op je starter
Schimmel herken je aan gekleurde vlekken die als ongewenste gasten verschijnen (groen, roze, zwart). Helaas: als je deze indringers ontdekt, is het wijsheid om opnieuw te beginnen met een schone glazen pot en verse ingrediënten – zoals we een nieuwe tuin aanleggen na een zware winter. Zorg dat je altijd werkt met schone handen en gereedschap om je kleine ecosysteem te beschermen tegen besmetting.
4. Je starter is te vloeibaar of te dik
De ideale zuurdesem starter heeft de zachte consistentie van dikke pannenkoekenbeslag – als een perfecte voedingsbodem die we met onze handen kunnen voelen. Is je starter te dun geworden? Voeg wat extra bloem toe om hem stevigheid te geven. Is hij te dik? Laat hem drinken met een beetje water. Gebruik altijd gelijke delen bloem en water (bijvoorbeeld 50 gram bloem en 50 gram water) voor een stabiele, bloeiende starter die bruist van leven.
5. Je starter groeit prachtig, maar zakt daarna snel in
Dit is de natuurlijke dans van het leven! Een actieve starter rijst vol energie, bereikt zijn prachtige piek en nestelt zich daarna weer in – net zoals wij ook momenten van groei en rust kennen. Het beste moment om je starter te gebruiken voor het bakken van brood is wanneer hij net verdubbeld is en nog vol luchtbelletjes danst. Geef je starter rust in de koelkast als je hem even niet nodig hebt, maar voed hem altijd liefdevol voordat jullie samen weer aan de slag gaan.
6. Je starter heeft weinig activiteit na koelkast bewaren
Een starter in de koelkast bewaren is als een plant in de winterrust – handig, maar na een tijdje kan hij wat slaperig worden. Haal je starter uit zijn koude slaap, laat hem wakker worden op kamertemperatuur en voed hem een paar keer achter elkaar voordat jullie weer samen brood gaan bakken. Zo komt je starter weer tot bloei en bruist hij van kracht.
We hopen dat je met deze voedingsbodem van tips snel tot een bloeiende starter komt! Blijf volhouden en koester het geduld, want iedere starter is uniek en soms heeft deze kleine vriend gewoon wat meer tijd nodig om zijn ware kracht te ontplooien. Heb je vragen of twijfel je over je starter? Laat gerust een reactie achter – wij helpen elkaar graag verder in onze warme gemeenschap van bakers. Alvast bedankt voor het lezen en veel bakgeluk bij het plukken van de vruchten van je eigen ambacht!
Veelgestelde vragen over zuurdesem starter maken
1. Wat is een zuurdesemstarter?
Een zuurdesemstarter is een mengsel van water en bloem dat spontaan natuurlijke gisten en melkzuurbacteriën ontwikkelt. Het is de basis van zuurdesembrood en zorgt voor rijzing, smaak en structuur, zonder dat je bakkersgist nodig hebt.
2. Hoe start je een zuurdesemstarter vanaf nul?
Meng gelijke delen bloem en water (bijv. 50 g bloem en 50 ml water) in een schoon potje. Laat dit op kamertemperatuur staan, afgedekt met een doekje of deksel (niet luchtdicht). Roer dagelijks en voed elke 24 uur met verse bloem en water.
3. Welke bloem gebruik je voor een zuurdesemstarter?
Je kunt starten met tarwebloem, volkorenmeel of roggebloem. Rogge is het actiefst en wordt vaak aanbevolen voor starters. Gebruik bij voorkeur biologische bloem voor het beste resultaat, omdat deze rijker is aan natuurlijke micro-organismen.
4. Hoe lang duurt het om een zuurdesemstarter te maken?
Gemiddeld duurt het 5 tot 7 dagen voordat je starter actief genoeg is om brood te bakken. In deze periode ontwikkelt de starter een frisse, zurige geur en wordt hij luchtig. Soms duurt het iets langer, afhankelijk van temperatuur en bloemsoort.
5. Waarom ruikt mijn starter raar tijdens het opstarten?
Een beginnende starter kan zurig, melig of zelfs een beetje vies ruiken. Dat is normaal. Na een paar voedingen neemt de geur af en wordt hij frisser en fruitiger. Ruikt hij echt sterk naar rotte eieren of schimmel? Begin dan opnieuw.
6. Hoe weet ik of mijn zuurdesemstarter actief is?
Een actieve starter verdubbelt in volume binnen 4 tot 8 uur na het voeden, maakt belletjes en ruikt licht zurig of fruitig. Je kunt een drijftest doen: als een lepeltje starter blijft drijven in water, is hij klaar voor gebruik.
7. Wat moet ik doen als er water bovenop mijn starter ligt?
Dat laagje water heet ‘hooch’ en is normaal als je starter honger heeft. Giet het eraf of roer het erdoor en voed de starter direct. Als dit vaak gebeurt, moet je vaker voeden of een koelere plek kiezen.
8. Kan ik een zuurdesemstarter gebruiken voor elk soort brood?
Ja, een goed onderhouden zuurdesemstarter is veelzijdig. Je kunt hem gebruiken voor tarwebrood, volkorenbrood, speltbrood en zelfs pannenkoeken of pizza. Pas eventueel het meeltype aan voor specifieke recepten.
9. Waarom doet mijn starter niets na een paar dagen?
Het is normaal dat er na dag 2 of 3 een dip komt. De starter lijkt dan inactief, maar onder de oppervlakte gebeurt er veel. Blijf gewoon dagelijks voeden. Meestal herstelt hij zich vanzelf rond dag 5 of 6.
10. Hoe bewaar ik mijn zuurdesemstarter na het starten?
Als je starter actief is, kun je hem dagelijks blijven voeden op kamertemperatuur, of overschakelen op wekelijks onderhoud in de koelkast. Haal hem dan één keer per week eruit, voed hem, laat hem op temperatuur komen, en zet hem terug.
1 reactie
Goedendag.
Ik probeer een desemstarter te maken en lees dat je in je blog soms over ml water en soms over gram water spreekt.
Klopt dat of moet het altijd gram zijn?
Want 50 me water is meer dan 50 gram water.
Ik volgen het boek van Christian Weij en daar wordt steeds over me gesproken bij de desemstarter.
Moet je na de eerste stap overstappen van meel naar bloem of kun je ook meel blijven gebruiken?
Met vriendelijke groet,
Ilse van Maanen.